ملیله کشی (دندان موشی) :
برای حفظ و نگهداری گره ها در ابتدای تابلو فرش قبل از گیلم بافی ساده و درانتهای کار پس از اتمام بافت و گلیم ساده آخر کار با نخ های رنگی یا از خود نخ چله برای این کار استفاده میگردد. به این صورت که دو تار نخ (رشته نخ) از بین تارهای چله که شش تار و یا سه تار جدا کرده میگذرانند به صورتی که نخها به صورت متناوب در زیر و روی چله تنیده میگردد انتخاب مقدار تارهایی که در زیر و روی نخ رنگی قرار می گیرد اختیاری و به دلخواه بافنده است.
گلیم بافی، کرباس بافی، ملیله بافی و شله بافی تمامی اینها منظور واحدی را افاده می کنند و آن عبارت است از بافت ساده ای به اندازة سه تا چهار سانتیمتر که با نخ پنبه ای سفید از جنس نخ تار می بافند. این عمل که به نام مهر یا قفل قالی نامیده می شود از ریزش گره ها جلوگیری می کند.
با توجه به اهمیت گلیم بافی اینکار به وسیلة استادکار انجام می شود. بی دقتی و بی توجهی در این کار موجب عارض شدن عیبهایی چون گوشه دار شدن و کجی فرش (سره داشتن) و بالاخره شانه انداختن خواهد شد. به همین جهت دم کار گلیم بافی باید صاف و یکنواخت باشد و به اصطلاح بالا و یا پائین نباشد.
پودکشی بخش گلیم باف (پود دادن) :
در کار گلیم بافی که در ترک بافی بوسیله سیخ پودکشی صورت می گیرد ، از پودضخیم استفاده می شود. به این صورت که حین زمان کارتا قسمتی که تارها زیگزاگ مانند قرارگرفته اند، سیخ پودکشی را از سمتی که قلاب دارد با آرامش به درون چله ها یعنی بین چله های زیر و چله های رو ، درسراسرپهنای چله وارد کرده وقلاب را به سرپودآویزان کرده و دوباره برعکس سیخ را به بیرون هدایت می کنیم. سپس با شانه که به اصطلاح به آن کرکیت می گویند القاج(پودضخیم) را بدون چین به سمت پایین می کوبند. در مراحل اولیه کار حتماً باید نحوه کوبیدن طوری باشد که دم کار صاف بوده و کوتاه و بلند نباشد.
پس از کوبیدن اولین پود نخها زیر رو رو را با فشار کف دست روی چله ها عوض نموده و مجدداً شروع به پودکشی به روش فوق الذکر می نماییم.
در بافت گلیم نخهای پود و چله با هم حالت بعلاوه یا زیگزاگ را دارند یعنی یکی از زیر و یکی از رو بوده و اگر خوب تنظیم و کوبیده شوند حالت پارچه را پیدا می کنند. در بافت بصورت فارسی بجای استفاده از سیخ پودکشی از انگشتان دست برای عبور پود استفاده می شود.
گلیم بافی در فرش از 3 تا 6 سانتیمتر با توجه به اندازه فرش بعد از تنظیم تارها باید انجام شود. معمولاً مقدار گلیم بافی برای پشتی 6 رج، برای قالیچه 12 رج، برای پرده بافی 3 2 متر 25 رج و برای 4 3 متر 30 رج خواهد بود). با بالابردن هاف و جابجایی دوباره تارهای چله نخستین مرحله بافت و زدن گره آغاز می شود و قالیباف با پیروی از نقشه مورد نظر کار گره زدن را آغاز می کند. اولین قسمت، بافت کناره است که به صورت ساده و بدون طرح همچون نواری دور تا دور فرش را در برمی گیرد و معمولاً در حدود 10 رج است و برای انجام آن از گره ترکی و یا فارسی همانطور که مفصلاً در مبحث گره توضیح دادیم استفاده می شود. بافنده از سمت چپ، کار بافت را آغاز می کند و پس از اتمام بافت یک رج کامل و جلوکشی گره ها که عبارت از گرفتن پرزها و کشیدن آن بطرف پایین است به دوانیدن پود ضخیم همانطوری که قبلاً از آن بحث رفت، اقدام می نماید. پس از دوانیدن پود با استفاده از ضربات دفتین یا شانه که دندانه های آن به اندازه فاصله تارهاست، پود را کاملاً در بین تارها جایگیر نموده و بر روی ردیف گره ها می خوابانیم.
آنگاه با فشار دست بر روی چله ها و پایین آوردن چوب هاف بطور همزمان، چله های رو و زیر را تعویض نموده و زیگزاگ چله ها را بطور یکدست و یکنواخت به دم کار نزدیک می کنیم و چوب هاف را به جای خود برمی گردانیم؛ اکنون نوبت کشیدن پود نازک است. این پود که اغلب رنگی بوده و در جهت عکس پود اول بطور مارپیچ از لابه لای چله ها عبور می کند در ترکیب با پود زیر (پود ضخیم) استحکام خاصی به فرش می دهد. کوبیدن پود نازک از بالای زیگزاگ به سمت پایین و با شانه سبک تری بنام کرکیت صورت می گیرد، در صورتی که بافنده در کوبیدن آن دقت نداشته باشد، پشت فرش تمیز و یکدست نبوده و بین رجهای بافته شده در پشت فرش فاصله ایجاد می گردد. لذا برای عبور این پود باید از یک طرف فرش با دقت شروع نمود و با گوشه شانه یا کرکیت آن را آرام آرام به خورد فرش داد و قسمت دیگر پود که عموماً با دست چپ بافنده آزاد می شود باید طوری رها باشد که به راحتی بر روی پود زیر و پرز ریشه ها بخوابد و در پشت فرش بین رجهای بافته شده فاصله نیفتد.
در پودکشی و کوبیدن آن ها دقت کافی نیاز است. بی دقتی در کوبیدن پودها سبب جمع شدن پود در دور تارها و ایجاد فاصله ای بین پود و ردیف گره ها خواهد شد که از پشت فرش کاملاً قابل تشخیص است و ملاکی در جهت نامرغوبی فرش به شمار می آید.ناگفته نماند، انتخاب شیوة تخت باف و یا لول باف که اختلافشان در تعداد پود و نحوة دوانیدن آنهاست، در همین مقطع اتخاذ شده و با توجه به آن بافت قالی صورت می پذیرد.
|